آیه 28 سوره صافات

قالُوا إِنَّكُمْ كُنْتُمْ تَأْتُونَنا عَنِ الْيَمِينِ «28»

قالُوا إِنَّكُمْ كُنْتُمْ‌: گويند ضالين به مضلين بدرستى كه بوديد شما كه، تَأْتُونَنا عَنِ الْيَمِينِ‌: مى‌آمديد به ما از جهت ميمنه و خيرخواهى. چون يمين نسبت به شمال اشرف عضو و امتن آن و عرب به جهت تيمن به آن مصافحه و مماسحه و مناوله مى‌كند، و جانب شمال را متشأم مى‌دانند، و در شرع همين طريقه را منظور مى‌دارند. و يا استعاره براى قوت و قهر باشد، يعنى شما ما را از روى قهر از دين حق بازداشتيد و به دين باطل دعوت كرديد.

هذا يَوْمُ الْفَصْلِ الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تُكَذِّبُونَ «21» احْشُرُوا الَّذِينَ ظَلَمُوا وَ أَزْواجَهُمْ وَ ما كانُوا يَعْبُدُونَ «22» مِنْ دُونِ اللَّهِ فَاهْدُوهُمْ إِلى‌ صِراطِ الْجَحِيمِ «23» وَ قِفُوهُمْ إِنَّهُمْ مَسْؤُلُونَ «24» ما لَكُمْ لا تَناصَرُونَ «25»

بَلْ هُمُ الْيَوْمَ مُسْتَسْلِمُونَ «26» وَ أَقْبَلَ بَعْضُهُمْ عَلى‌ بَعْضٍ يَتَساءَلُونَ «27» قالُوا إِنَّكُمْ كُنْتُمْ تَأْتُونَنا عَنِ الْيَمِينِ «28» قالُوا بَلْ لَمْ تَكُونُوا مُؤْمِنِينَ «29» وَ ما كانَ لَنا عَلَيْكُمْ مِنْ سُلْطانٍ بَلْ كُنْتُمْ قَوْماً طاغِينَ (30)

جلد 4 صفحه 427

ترجمه‌

اينست روز جدا شدن حق از باطل كه بوديد آنرا تكذيب ميكرديد

جمع كنيد آنها را كه ستم كردند و امثال آنها را و آنچه را كه بودند ميپرستيدند

از غير خدا پس راهنمائى كنيد آنها را براه دوزخ‌

و بازداريدشان همانا آنها بازخواست شدگانند

چيست شما را كه يكديگر را يارى نميكنيد

بلكه آنها امروز تسليم شدگانند

و روى آورند بعضيشان بر بعضى از يكديگر ميپرسند

گويند همانا شما بوديد كه مى‌آمديد ما را از راه قوّت‌

گويند بلكه نبوديد گروندگان‌

و نبود ما را بر شما تسلّطى بلكه بوديد گروهى سركشان.

تفسير

پس از آنكه كفّار در ذيل آيه سابقه گفتند اين روز مجازات است خودشان با يكديگر يا ملائكه بآنها گويند اين روز فصل خصومت است بين اهل حق و باطل كه بحكم الهى از يكديگر ممتاز شوند و خطاب از مصدر جلال صادر شود بملائكه كه كسانيرا كه ظلم نمودند بخلق خصوصا بانبياء و اولياء و امثال آنها را كه ظلم نمودند بخودشان در عبادت و اطاعت بتها و شياطين جمع‌آورى نمائيد و با آنچه عبادت و اطاعت مينمودند آنها را در دنيا بغير حق از قبيل بتها و كسانيكه دعوى خدائى نمودند يا دعوى نبوّت و امامت كردند بباطل دست جمع هدايت نمائيد آنانرا براه جهنّم و تعبير بهدايت از قبيل بشارت بعذاب براى طعنه و توبيخ است يعنى شما بايد هدايت براه بهشت شويد كارى كرديد كه هدايت براه دوزخ شديد و بردن بتها بدوزخ مكرّر ذكر شده كه براى توهين آنها در نظر بت‌پرستها و فروزينه آتش است و فرمان توقيف آنها در موقف حشر صادر گردد براى پرسش از عقائد و اعمال و ولايت ائمه اطهار چنانچه در چندين روايت معتبر تصريح شده و در بيشتر آنها ولايت امير المؤمنين عليه السّلام ذكر شده و آنكه كسى تا جواز ولايت آنحضرت را در دست نداشته باشد از صراط عبورش ندهند و در بعضى از پيغمبر صلى اللّه عليه و اله نقل شده كه تجاوز نميكند قدم بنده‌اى از جاى خود تا پرسش شود از چهار چيز از جوانى او كه در چه صرف نموده و از عمرش كه در چه تمام كرده و از مالش‌

جلد 4 صفحه 428

كه از كجا جمع نموده و در چه خرج كرده و از دوستى ما اهلبيت و از طرق عامّه هم اين معنى و آنكه سؤال از ولايت امير المؤمنين عليه السّلام ميشود بثبوت رسيده است و بعدا براى سركوبى و توبيخ و تعيير بآنها گفته ميشود چرا امروز با يكديگر كمك نميكنيد ولى آنروز ديگر آنها كاملا تسليم و منقاد و حاضر براى عذابند چون بكلّى عاجز و از همه جا رانده و مانده‌اند يا آنكه حاضرند يكديگر را تسليم نمايند بجاى آنكه نصرت و يارى كنند با هم چون بعضى مستسلمون را بمتسالمون و آنرا به اين معنى تفسير نموده‌اند و بنظر حقير وجهى ندارد چون تسالم بمعناى صلح و سازش است و استسلام بمعناى گردن نهادن و تسليم شدن و آنها با يكديگر مخاصمه دارند چنانچه خداوند فرموده پس بعضى از آنها اقبال ببعضى نموده براى ملامت و استيضاح از آنها گويند شما بسر ما آمديد و بزور و قوّت بازوى جانب راست ما را وادار بدين باطل كرديد آنها جواب گويند چنين نبود شما خودتان باطنا ايمان نداشتيد و ما شما را مجبور نميتوانستيم بكنيم بلكه شما خودتان بد ذات و مايل بطغيان و سركشى بوديد لذا زير فرمان انبياء و اوليا نرفتيد و گوش بسخنان ما داديد و الّا ما بر شما سلطنتى نداشتيم و بعضى گفته‌اند مراد آنستكه گمراه شدگان بگمراه كنندگان گويند شما از راه نصيحت و خيرخواهى و حق‌گوئى بر ما وارد شديد و ما را فريب داديد چون عرب بچيزيكه از جانب راست بيايد تيمّن ميجويند و آنها در جواب گويند شما نرفتيد تحصيل عقائد حقه نمائيد لذا قلبا شاك و متزلزل بوديد و طبعا مايل بطغيان و سركشى و تا ما سخنى گفتيم پذيرفتيد و گر نه تسلّطى از ما بر شما وجود نداشت و اجبارى بعمل نيامد كه موجب عذرى براى شما در پيشگاه احديّت باشد.

جلد 4 صفحه 429

قالُوا إِنَّكُم‌ كُنتُم‌ تَأتُونَنا عَن‌ِ اليَمِين‌ِ «28»

گفتند اتباع‌ برؤساء ‌خود‌ ‌که‌ ‌شما‌ ميآمديد نزد ‌ما ‌از‌ ‌در‌ دوستي‌ و محبت‌ و خير خواهي‌ ‌که‌ معناي‌ ‌عن‌ اليمين‌ ‌است‌ البته‌ تمام‌ دعات‌ باطله‌ بعنوان‌ دوستي‌ و خيرخواهي‌ مرد مرا دعوت‌ بباطل‌ ميكنند ‌که‌ همين‌ معناي‌ نفاق‌ ‌است‌ ظاهر دوست‌ و باطن‌ دشمن‌ جايي‌ ‌که‌ شيطان‌ بحضرت‌ آدم‌ ‌گفت‌ يا آدَم‌ُ هَل‌ أَدُلُّك‌َ عَلي‌ شَجَرَةِ الخُلدِ وَ مُلك‌ٍ لا يَبلي‌ طه‌ آيه 118 وَ قاسَمَهُما إِنِّي‌ لَكُما لَمِن‌َ النّاصِحِين‌َ اعراف‌ آيه 20 و فرعون‌ قال‌َ فِرعَون‌ُ

جلد 15 - صفحه 138

ما أُرِيكُم‌ إِلّا ما أَري‌ وَ ما أَهدِيكُم‌ إِلّا سَبِيل‌َ الرَّشادِ مؤمن‌ آيه 30 و ‌در‌ مورد شيطان‌ ميفرمايد وَ زَيَّن‌َ لَهُم‌ُ الشَّيطان‌ُ ما كانُوا يَعمَلُون‌َ انعام‌ آيه 43 و نيز ميفرمايد وَ زَيَّن‌َ لَهُم‌ُ الشَّيطان‌ُ أَعمالَهُم‌ فَصَدَّهُم‌ عَن‌ِ السَّبِيل‌ِ نمل‌ آيه 24 عنكبوت‌ آيه 37 معناي‌ خدعه‌ تزوير تقلب‌ غش‌ نفاق‌ همين‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌از‌ ‌در‌ دوستي‌ و ظاهر خوب‌نما وارد ميشوند مثل‌ مار خوش‌ خط و خال‌ لكن‌ ‌در‌ باطن‌ زهر قتال‌ دارند و نيش‌ ميزنند و همچنين‌ ارباب‌ ضلال‌ و دعات‌ باطله‌ ‌تا‌ يك‌ صورت‌ خوش‌ نمايي‌ نشان‌ دهند نميتوانند ديگران‌ ‌را‌ اضلال‌ كنند بعين‌ مثل‌ ‌آنها‌ مثل‌ دنيا ‌است‌ ‌که‌ زرد و سرخ‌ ‌خود‌ ‌را‌ نمايش‌ ميدهد و هواي‌ نفس‌ تمايل‌ پيدا ميكند و شياطين‌ انس‌ و جني‌ راه‌ نشان‌ ميدهند ‌که‌ گفتند انسان‌ سه‌ دشمن‌ دارد دنيا نفس‌ امارة بالسوء شياطين‌.

(تنبيه‌) ‌هر‌ ضرري‌ ‌که‌ باسلام‌ و مسلمين‌ و ائمه طاهرين‌ متوجه‌ شد ‌از‌ همين‌ منافقين‌ و آدمهاي‌ دورو بوده‌ ‌از‌ صدر اسلام‌ ‌اينکه‌ منافقين‌ ‌با‌ ائمه طاهرين‌ چه‌ كردند غصب‌ خلافت‌ قتل‌ غارت‌ حبس‌ ظلم‌ و تعدي‌ و ‌غير‌ اينها ‌در‌ همين‌ عصر حاضر مشاهده‌ كنيد كسبه‌ چه‌ اندازه‌ ‌در‌ اجناس‌ ‌خود‌ تقلب‌ ميكنند بقيه‌ سعايت‌ و نمامي‌ و تفرقه‌ ميانه مسلمانان‌ مياندازند ‌با‌ چه‌ زبان‌ زيبايي‌ چه‌ ضررهاي‌ ديني‌ و دنيوي‌ ميزنند فرداي‌ قيامت‌ بآنها ميگويند قالُوا إِنَّكُم‌ كُنتُم‌ تَأتُونَنا عَن‌ِ اليَمِين‌ِ.

]

(آیه 28)- پیروان گمراه به پیشوایان گمراه کننده خود «می‌گویند: (شما رهبران گمراهی بودید که به ظاهر) از طریق خیرخواهی و نیکی وارد شدید» اما جز فریب چیزی در کارتان نبود! (قالُوا إِنَّکُمْ کُنْتُمْ تَأْتُونَنا عَنِ الْیَمِینِ).

ما که به حکم فطرت طالب نیکیها و پاکیها و سعادتها بودیم دعوت شما را لبیک گفتیم، آری تمام گناهان ما به گردن شما است، ما جز حسن نیت و پاکدلی سرمایه‌ای نداشتیم و شما دیو سیرتان دروغگو نیز جز فریب و نیرنگ چیزی در بساط نداشتید!